Atik sa pibliye nan Le Nouvelliste 4 septanm 2019
Depi plizyè ane JEBCA
Editions lanse tèt li nan yon kanpay pou tradui an Kreyòl Ayisyen plizyè liv ki
enpòtan pou Ayisyen li nan lang manman yo. Nan entwodiksyon « Koulè mov
la », Lunine Pierre-Jérôme eksplike ke « se yon krim, yon abi lengwistik,
yon asasinay kiltirèl, yon fòm esklavaj, lè nou pa sèvi ak lang natif natal nou
pou nou pèmèt, jenn yo sitou, devlope konesans yo nan istwa pèp nwa daprè jan
yon fanm nwa konprann li ak viv li. » Donk, liv sa se pa yon senp
tradiksyon, se yon jefò pou kontinye bay Kreyòl Ayisyen an jarèt, paske li
« se paspò nou, donk, idantite nou. »
Nan « Koulè mov
la », pi fò lèt yo se Celie ki ekri yo, dabò a Bondye, pi ta a ti sè li,
Nellie. Lèt li ekri a Bondye yo se tankou yon jounal entim kote l ap pale de
tout sa k fè li mal. Premye lèt la, ki vrèman kapte atansyon nou, se sou kijan
bòpè li te vyole l. Lòt lèt li ekri a Bondye yo pale de mizè l pase lakay yon
mesye ki te pran l kay bopè ya, apre manman l te mouri. Nan kay sa li te alafwa
fanm mesye ya e bòn yon latriye pitit ke mesye a te genyen. Lèt Celie ekri a
Nellie yo vin pi ta, lè li fin dekouvri lèt ke Nellie te konn voye ba li.
Si « Koulè mov
la » abòde anpil tèm inivèsèl, tankou abi gason fè sou ti fi, tankou
sitiyasyon degradan fanm ap viv nan sosyete a, tankou jan estim ou gen de tèt
ou ka libere w, liv la tou poze pikan kwenna ak jan li ta dwe tradui nan lòt
lang. Alice Walker itilize nan lèt Celie yo yon dyalèk Ameriken nwa pale ki
rele Ebonics, ki yon jan diferan de
Anglè standa a. Alòske, nan lèt Nellie yo, otè ya itilize Anglè standa a. Konsa
li montre diferans nan karaktè de sè yo : inosans Celie yon bò, e je kale Nellie
yon lòt bò. Li montre tou diferans nan edikasyon yo : Celie ki pat gen
chans ale lwen nan lekòl, e Nellie ki te rive nan yon nivo avanse. Otè ya te
vle montre tou jan ledikasyon ka bay yon moun zam pou konbat enjistis, pou w kwè
lan tèt ou.
Kidonk, nan
tradiksyon liv sa, fòk ou ka fè diferans estilistik sa ant Celie e Nellie, jan
Alice Walker fè l nan vèsyon orijinal liv li ya. Nan jan Kreyòl la ye jodi ya, nyans
estilitik sa difisil pou w reyalize. Ou te ka fè Celie ekri yon Kreyòl natif
natal e fè Nellie ekri yon Kreyòl fransize, tankou anpil Ayisyen ki edike fè,
lan melanje mo Kreyòl ak mo Fransè. Men se pa sa Lunine Pierre-Jérôme te chwazi
fè. Men kanmenm ou ka wè ke lèt Celie yo pi kout, sitou premye yo, e yo pi dirèk,
tankou jan ti moun pale. Alòske lèt Nellie yo pi long, e lide ladan yo byen plòtonnen.
Malgre avanse ki fèt
nan Kreyòl Ayisyen an, anpil Ayisyen plis pale ke li Kreyòl. Yo prefere li liv
an Fransè. Lè yo resi li yon liv Kreyòl, se liv ki kout, tankou rekèy powèm
oubyen woman ki pa gen anpil paj. Ak « Koulè mov la », yon gwo bout
liv ki fè 422 paj, nou envite lektè Ayisyen yo pran san yo pou yo li tout liv
la. Se vre se anpil paj, men se yon koleksyon lèt ki byen kout. Avan w bat je
w, ou gen tan nan mitan liv la. Celie ak Nellie pap kite w depoze liv la, sof
pou w fè bezwen nesesè w.
Nou salye inisyativ
JEBCA Editions pou l rann disponib an Kreyòl Ayisyen yon seri de chedèv ki make
literati mond lan an jeneral e literati moun nwa an patikilye. « Koulè mov
la » se dezyèm liv Koleksyon Jaliyaa, ki gen tou « Mwen konnen
poukisa Zwazo ki nan Kalòj la ap chante » ke Maya Angelou ekri. Yon gwo
kout chapo a Lunine Pierre-Jérôme k ap dirije koleksyon sa.
Mario Malivert
mariomalivert@yahoo.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire